Άκανθα πτέρνας-Πελματιαία απονευρωσίτις

Τι ορίζεται ως άκανθα πτέρνας;

Η άκανθα πτέρνας αποτελεί μια μικρή οστική προσεκβολή που αναπτύσσεται στην κάτω ή οπίσθια επιφάνεια του οστού της πτέρνας.  Εκδηλώνεται ως αποτέλεσμα χρόνιου μηχανικού ερεθισμού ή υπερφόρτισης των συνδετικών δομών του ποδιού, κυρίως της πελματιαίας απονεύρωσης ή του Αχίλλειου τένοντα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια αμυντική αντίδραση του οργανισμού, ο οποίος επιχειρεί να ενισχύσει το σημείο όπου ασκείται παρατεταμένη πίεση ή έλξη, οδηγώντας σε τοπική οστεοποίηση.

Η πελματιαία απονεύρωση είναι μια παχιά, ινώδης δεσμίδα συνδετικού ιστού που εκφύεται από την κάτω επιφάνεια της πτέρνας και καταφύεται στα δάκτυλα του ποδιού.

Ο ρόλος της πελματιαίας απονεύρωσης είναι θεμελιώδης. Ειδικότερα,  συμβάλλει στη στήριξη της ποδικής καμάρας και στην απορρόφηση των κραδασμών κατά τη βάδιση ή τη στάση. Όταν η περιοχή αυτή υφίσταται επαναλαμβανόμενη καταπόνηση, προκαλούνται μικροτραυματισμοί και φλεγμονή, που με την πάροδο του χρόνου οδηγούν στη δημιουργία άκανθας.

 

Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης πόνου στην πτέρνα;

Η υπερφόρτιση του πέλματος αποτελεί τον βασικό μηχανισμό ανάπτυξης της άκανθας πτέρνας. Οι επανειλημμένοι μικροτραυματισμοί των μαλακών ιστών που προσφύονται στο οστό της πτέρνας (κυρίως στην πελματιαία απονεύρωση) προκαλούν χρόνια φλεγμονή, η οποία οδηγεί σε ελάττωση της ελαστικότητας της απονεύρωσης, αύξηση των φορτίων που μεταφέρονται στην πτέρνα και στον σχηματισμό της άκανθας λόγω ελκυσμού.

Η πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι η συχνότερη υποκείμενη αιτία. Ειδικότερα, αντιπροσωπεύει τη φλεγμονώδη και εκφυλιστική αλλοίωση της πελματιαίας απονεύρωσης, που προκύπτει από παρατεταμένη μηχανική καταπόνηση.

Πιο συγκεκριμένα, η μηχανική αυτή καταπόνηση μπορεί να προκληθεί από:

• Πολύωρη ορθοστασία.
• Ακατάλληλα υποδήματα
• Βάδιση ή τρέξιμο σε ανώμαλο έδαφος.
• Μυϊκή δυσκαμψία της γαστροκνημίας.

Η φλεγμονώδης διεργασία ευνοεί την εναπόθεση ασβεστούχων αλάτων στο σημείο έκφυσης της πελματιαίας απονεύρωσης, οδηγώντας προοδευτικά στη σχηματοποίηση της χαρακτηριστικής οστικής άκανθας.

Οι μηχανικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της άκανθας πτέρνας περιλαμβάνουν:

• Παχυσαρκία, που αυξάνει την πίεση και τη φόρτιση στη φτέρνα.
• Χρόνια χρήση ακατάλληλων υποδημάτων, χωρίς σωστή υποστήριξη της ποδικής καμάρας ή επαρκή απορρόφηση κραδασμών.
• Ανατομικές ιδιαιτερότητες του άκρου ποδός, όπως πλατυποδία ή υψηλή καμάρα, που αλλοιώνουν τη μηχανική κατανομή των φορτίων.
• Παρατεταμένη ορθοστασία ή έντονη αθλητική δραστηριότητα, που προκαλούν επαναλαμβανόμενη τάση στους ιστούς της πτέρνας.

Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται;

Η άκανθα πτέρνας μπορεί να προκαλέσει ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων, τα οποία επηρεάζουν σημαντικά την κινητικότητα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Ο πόνος δεν προέρχεται πάντοτε από το ίδιο το οστικό μόρφωμα, αλλά συχνότερα από τη φλεγμονή και τον ερεθισμό της πελματιαίας απονεύρωσης και των γύρω ιστών.

Τα πιο χαρακτηριστικά κλινικά ευρήματα περιλαμβάνουν:

• Έντονο πόνος στα πρώτα βήματα μετά την ανάπαυση, εντοπισμένο στην πτέρνα. Ο πόνος υποχωρεί με τη βάδιση λόγω σταδιακής χαλάρωσης των ιστών.
• Επανεμφάνιση του πόνου μετά από ανάπαυση ή παρατεταμένη ορθοστασία, ιδίως έπειτα από έντονη δραστηριότητα ή μακρά περίοδο φόρτισης της πτέρνας.
• Τοπική ευαισθησία ή αίσθημα καύσου στο κατώτερο ή οπίσθιο τμήμα της πτέρνας κατά την πίεση ή τη βάδιση, πιθανότατα λόγω παγίδευσης αισθητικού νευρου (Νεύρο του Baxter)
• Πόνο κατά την ανύψωση στις μύτες των ποδιών ή κατά την προσπάθεια στήριξης στο πρόσθιο τμήμα του πέλματος.
• Προοδευτικό περιορισμός της λειτουργικότητας, με δυσκολία στη βάδιση, στις αθλητικές δραστηριότητες ή στην εκτέλεση επαγγελματικών υποχρεώσεων.

Σε προχωρημένες περιπτώσεις, ο πόνος μπορεί να γίνει χρόνιος και επίμονος, προκαλώντας σημαντική μείωση της κινητικότητας του ασθενούς, εάν δεν υπάρξει έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.

Άκανθα πτέρνας- πελματιαία απονευρωσίτιδα  & Διάγνωση

Η διάγνωση της άκανθας πτέρνας βασίζεται στον συνδυασμό κλινικής εκτίμησης και απεικονιστικού ελέγχου. Κατά τη λήψη του ιατρικού ιστορικού, αξιολογούνται η διάρκεια, η ένταση και τα χαρακτηριστικά του πόνου.

Σημαντική για τη διάγνωση είναι και  η συσχέτισή του με τη δραστηριότητα ή την ανάπαυση. Ο ορθοπαιδικός διερευνά επίσης πιθανούς προδιαθεσικούς παράγοντες, όπως προηγούμενους τραυματισμούς ή μηχανικές διαταραχές του άκρου ποδός, συστηματικές φλεγμονώδεις νόσους,κ.α.
Κατά την κλινική εξέταση, η ψηλάφηση της πτέρνας αποκαλύπτει τοπική ευαισθησία – συνήθως στην πελματιαία-έσω επιφάνειά της. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις διαπιστώνεται ήπιο οίδημα ή αναπαραγωγή του πόνου με πίεση ή παθητική ραχιαία κάμψη των δακτύλων του ποδιού.

Η απλή ακτινογραφία αποτελεί τη βασική απεικονιστική εξέταση. Σε περιπτώσεις όπου απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπερηχογράφημα πελματιαίας απονεύρωσης, το οποίο συμβάλλει στην αξιολόγηση πάχυνσης, φλεγμονής ή εκφυλιστικών αλλοιώσεων της απονεύρωσης. Σε πιο πολύπλοκα περιστατικά ή όταν υπάρχει διαγνωστική αμφιβολία, η μαγνητική  προσφέρει επιπλέον πληροφορίες.

Η συμμετοχή της πελματιαίας απονεύρωσης ως εκδήλωση ρευματολογικών παθήσεων (πχ ορροαρνητικές αρθροπάθειες) πρέπει να εξεταστεί.

Πώς αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά ο πόνος της πτέρνας;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αντιμετώπιση είναι συντηρητική, ενώ η χειρουργική θεραπεία επιλέγεται μόνο όταν αποτύχουν οι μη επεμβατικές μέθοδοι.

Η πλειονότητα των ασθενών ανταποκρίνεται σε απλές, μη επεμβατικές παρεμβάσεις. Ειδικότερα, η συντηρητική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

• Ανάπαυση και τροποποίηση δραστηριοτήτων: Περιορισμός δραστηριοτήτων που επιβαρύνουν τη φτέρνα (π.χ. τρέξιμο σε σκληρές επιφάνειες) και επιλογή ασκήσεων χαμηλής φόρτισης, όπως κολύμβηση ή ποδηλασία.
• Παγοθεραπεία: Εφαρμογή πάγου 2–3 φορές ημερησίως για 15–20 λεπτά, ώστε να μειωθεί η φλεγμονή και ο πόνος.
• Φαρμακευτική αγωγή: Χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, υπό ιατρική καθοδήγηση, για τον έλεγχο της φλεγμονώδους διεργασίας.
• Ορθοπαιδικοί πάτοι και υποδήματα: Προσαρμοσμένοι πάτοι σιλικόνης ή ανατομικά υποδήματα που εξασφαλίζουν σωστή στήριξη της ποδικής καμάρας και απορρόφηση κραδασμών.
• Ασκήσεις διάτασης και ενδυνάμωσης: Διατάσεις της πελματιαίας απονεύρωσης και των μυών της γαστροκνημίας. Οι ασκήσεις αυτές συνδυάζονται με ήπιες ασκήσεις ενδυνάμωσης.

Σε ασθενείς με ανθεκτικά συμπτώματα, μπορούν να εφαρμοστούν εξειδικευμένες μέθοδοι, όπως:

• Θεραπείες με τοπική έγχυση: Εγχύσεις ειδικών θεραπευτικών παραγόντων όπως κορτικοστεροειδή, αυτόλογοι αυξητικοί παράγοντες ( PRP) κ.ά.. Οι εγχύσεις πραγματοποιούνται μετά απο λεπτομερή κλινική εξέταση, με στόχο την ακριβή εντόπιση και αντιμετώπιση της φλεγμονώδους εστίας.
• Θεραπεία με κρουστικά κύματα (Shockwave Therapy): Μη επεμβατική τεχνική που διεγείρει τη μικροκυκλοφορία, προάγει την αγγειογένεση και ενεργοποιεί τους μηχανισμούς φυσικής αποκατάστασης των ιστών.

Η χειρουργική θεραπεία εφαρμόζεται σε επίμονες περιπτώσεις, όταν η συντηρητική αγωγή για διάστημα 6–12 μηνών δεν αποφέρει ικανοποιητική βελτίωση. Σκοπός της δεν είναι η αφαίρεση της οστικής άκανθας αλλά η χαλάρωση της πελματιαίας απονεύρωσης με διατομή του έσω 1/3 αυτής.

Η επέμβαση γίνεται με ελαχιστα επεμβατική τεχνική ή ενδοσκοπικά  ενώ ακολουθείται από στοχευμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας και σταδιακή επανένταξη στη δραστηριότητα, με στόχο την πλήρη λειτουργική αποκατάσταση του ασθενούς.

 

Επικοινωνήστε με τον Χειρουργό Ορθοπαιδικό- Τραυματιολόγο Νικόλαο Κωνσταντίνου, εάν εμφανίζετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα.  Ο ιατρός διαθέτει εκτενή εμπειρία στη διάγνωση και αντιμετώπιση της άκανθας πτέρνας-πελματιαίας απονευρωσίτιδας, αξιοποιώντας σύγχρονες μεθόδους τόσο συντηρητικής όσο και επεμβατικής θεραπείας, ανάλογα με τη σοβαρότητα της πάθησης.